Vào lúc thị trường ngoại tệ căng thẳng, nhiều doanh nghiệp Việt Nam không thể mua USD từ các ngân hàng trong nước. Mua ngoài chợ đen thì quá nhiều rủi ro và cũng khó có thể mua được số lượng lớn, nhiều doanh nghiệp Việt Nam buộc phải tìm đến các ngân hàng ngoại. Nhưng họ không thể mua USD bằng đồng Việt Nam, mà phải thông qua một ngoại tệ khác, chẳng hạn như Euro.

Cuối năm 2009, tình trạng ngoại tệ rất căng thẳng, đặc biệt là đối với đồng USD. Nhiều ngân hàng, đặc biệc là các ngân hàng liên doanh, ngân hàng nước ngoài, sử dụng việc quy đổi chéo ngoại tệ và họ thu được khoản lời rất lớn. Họ làm được điều này là vì rổ ngoại tệ của nước ta chỉ là USD. Và họ cũng không sai luật…

Một DN muốn mua USD thì trước hết họ mua đồng Euro của ngân hàng nội với mức một giá thỏa thuận, có Euro, DN mới mua USD từ ngân hàng ngoại, dĩ nhiên cũng theo giá thỏa thuận. Và như vậy, sau một sự lòng vòng, chênh lệch giá thực mua - bán giữa VNĐ và USD đã khác nhiều (nghĩa là cao hơn so với tỷ giá hối đoái mà NHNN quy định). Lợi nhuận từ sự chênh lệch này dĩ nhiên là rơi vào túi của các ngân hàng ngoại.

Theo ông Lê Xuân Nghĩa, Phó Chủ tịch Ủy Ban Giám sát tài chính quốc gia, sở dĩ các ngân hàng ngoại thực hiện được phương thức qui đổi chéo này chính là vì khoảng trống pháp lý của Pháp lệnh quản lý ngoại hối”.

Trong khi các ngân hàng thương mại trong nước bị quản lý chặt chẽ về mức trần tỷ giá và các qui định khác, thì các ngân hàng ngoại lại thoải mái thu lợi từ chính doanh nghiệp Việt Nam. Chính sách quản lý ngoại hối của chúng ta rõ ràng đang có khoảng trống. Tuy nhiên, nếu rổ ngoại tệ đa dạng hóa, nếu các doanh nghiệp Việt Nam thực sự quán triệt tư tưởng: Ngoại tệ không chỉ là USD, thì thị trường ngoại hối chưa chắc đã có những cơn sốt như thời gian qua, và cơ hội làm giàu của các ngân hàng ngoại chưa chắc đã thuận lợi đến vậy.